Róża wiatrów, symbol życiowej podróży, ciekawości świata, poszukiwania i odkrywania tego co nieznane

Róża wiatrów, czyli inaczej róża kompasowa.

To talizman strzegący przed niebezpieczeństwem, drogowskaz pomagający w odnalezieniu właściwej życiowej drogi i symbol bezpiecznego powrotu do domu.

Stosowana była przez żeglarzy jeszcze przed wynalezieniem kompasów magnetycznych. Umieszczona była na mapach morskich i miała kształt koła z zaznaczonymi kierunkami świata. Najpierw były to cztery kierunki (za czasów Homera). Jak pisze Pliniusz Starszy w połowie I wieku n.e. do tych czterech kierunków, dodano kolejne osiem, co było wówczas pewną przesadą.

Do powszechnego użytku weszło osiem kierunków wiatrów:
Północ: Septentrio (gr. Aparctias)
Północny wschód: Aquilo (gr. Boreas)
Wschód: Subsolanus (gr. Apeliotes)
Południowy wschód: Vulturnus (gr. Eurus)
Południe: Auster (gr. Notus)
Południowy zachód: Africus (gr. Libs)
Zachód: Favonius (gr. Zephyrus)
Północny zachód: Corus (gr. Argestes)

Oprócz tego rozróżniano cztery dodatkowe wiatry:
Między Aquilo a Subsolanus: Caecias, zwany też Hellespontias
Między Vulturnus a Auster: Phoenix
Między Auster a Africus: Libonotus
Między Corus a Septentrio: Circius, zwany też Thrascias

W średniowieczu nazwy wiatrów były powszechnie znane w krajach basenu Morza Śródziemnego jako: Tramontana (N), Greco (NE), Levante (E), Siroco (SE), Ostro (S), Libeccio (SW), Ponente (W) i Maestro (NW). Na portolanowych mapach można zobaczyć inicjały tych wiatrów: T, G, L, S, O, L, P, M. Nie było jednej szkoły w graficznym przedstawianiu róży wiatrów. W zależności kto ją rysował, przedstawiał ją wg własnego pomysłu.

Stosowano na mapach róże wiatrów z 12, 16, a nawet 24 wiatrami.

24 wiatry przedstawia mapa świata Friesa z 1522 roku. Są to:  Cramontana * Byperctias * Boreas * Aquilo * Vulturnus * Cetias * Subsolanus * Leuans * Eurus * Euro Auster * Euronothus * Auster * Nothus * Meliorans * Libonotus * Austro affricus * Libo * Polonus * Ponens * Sirocus * Zephirus * Favonius * Cirtius * Tractias.

Róże wiatrów zaprzestano umieszczać na mapach około 1890 roku. Jeśli nieraz gdzieś się je spotyka (na mapach lub jako ornament architektoniczny), mają one znaczenie typowo dekoracyjne. Poniżej przedstawiamy przykłady różnych form plastycznych róż wiatrów ze starych map lub w architekturze.

Z.W.